Αναπτυξιακά στάδια

Στάδια εξέλιξης της Επικοινωνίας

0-6 μηνών

Αντιδρά στους δυνατούς ήχους
Εντοπίζει την πηγή του ήχου και γυρνάει το κεφάλι του προς τα εκεί
Παρακολουθεί το πρόσωπο που του μιλάει
Παράγει ήχους χαράς ή ενόχλησης (γελάει, κλαίει)
Όταν του μιλάνε «απαντάει» με ήχους
Παράγει επαναλαμβανόμενους ήχους
Το κλάμα του διαφοροποιείται ανάλογα με την εκάστοτε ανάγκη του
Παράγει τα φωνήματα «μπ», «π», και «μ» (βάβισμα)

7-12 μηνών

Κατανοεί το όχι
Παράγει επαναλαμβανόμενα συλλαβές βαβίσματος «μπα-μπα-μπα» ή «μα-μα-μα»
Προσπαθεί να επικοινωνήσει με κινήσεις ή χειρονομίες
Για να τραβήξει την προσοχή χρησιμοποιεί ήχους και όχι μόνο το κλάμα
Αντιδρά σε απλές εντολές
Γυρνάει στο όνομά του
Αναγνωρίζει τις λέξεις για τα γνωστά του αντικείμενα
Έχει μεγαλύτερη ποικιλία ήχων κατά τν διάρκεια του βαβίσματος
Μιμείται την προσωδία της φωνής των ενηλίκων
Χρησιμοποιεί, σχεδόν, αποκλειστικά ουσιαστικά
Το εκφραστικό του λεξιλόγιο περιλαμβάνει 3 έως 5 λέξεις
Κατανοεί απλές εντολές

13-18 μηνών

Συγκεντρώνεται σε παραμύθι ή παιχνίδι για περίπου 2 λεπτά
Ακολουθεί απλές οδηγίες που συνοδεύεται από βοηθητικές χειρονομίες Ανταποκρίνεται σε απλές οδηγίες συνοδεύοντας τον λόγο του με βοηθητικές χειρονομίες
Απαντά εξωλεκτικά σε απλές ερωτήσεις
Δείχνει αντικείμενα, εικόνες ή γνωστά του πρόσωπα όταν ερωτηθεί
Αναζητά το αντικείμενο της επιθυμίας του
Παραλείπει αρχικά και τελικά σύμφωνα
Παράγει κυρίως ακατάληπτο λόγο
Έχει σωματογνωσία ενός έως τριών μερών του σώματος του (π.χ. όταν το ρωτήσουμε: Που είναι η κοιλιά σου;)
Ακολουθεί απλές εντολές (π.χ. φέρε το ποτήρι σου)
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο (5-20 λέξεων) κυρίως ουσιαστικών
Συνδυάζει κινήσεις και χειρονομίες με τον λόγο για να επικοινωνήσει αποτελεσματικά

19-24 μηνών

Ακολουθεί απλές οδηγίες χωρίς να χρειάζονται βοηθητικές χειρονομίες για να καταλάβει
Δείχνει τα βασικά μέρη του σώματος όταν το ρωτάμε π.χ. «Δείξε την μύτη σου»
Κατανοεί απλές ενέργειες π.χ. ρήματα όπως τρώω, κοιμάμαι κ.α.
Παράγει σωστά τα φωνήεντα των λέξεων και τα σύμφωνα /ν/, /π/, /μ/, ειδικά στην αρχή συλλαβών ή δισύλλαβων λέξεων. Αρχίζει να χρησιμοποιεί και άλλους ήχους της γλώσσας
Ζητάει το φαγητό που θέλει λέγοντας την λέξη (π.χ. «γάλα»)
Μιμείται τις φωνές των ζώων (π.χ. «μου…» για την αγελάδα)
Αρχίζει να συνδυάζει 2 λέξεις μαζί (π.χ. έλα μπάλα)
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο τουλάχιστον 50 έως 100 λέξεων
Κατανοεί λεξιλόγιο τουλάχιστον 300 λέξεων
Αρχίζει να συνδυάζει ρήματα με ουσιαστικά «θέλω γάλα»
Αρχίζει να χρησιμοποιεί αντωνυμίες
Ακόμη δεν έχει έλεγχο της έντασης της φώνησης
Απαντά σε ερωτήσεις με το «τι» (π.χ. τι είναι αυτό;)
Απολαμβάνει να ακούει παραμύθι
Γίνεται κατανοητό στους ξένους κατά ποσοστό 25-50%

2-3 ετών

Χρησιμοποιεί περίπου 50 λέξεις (από 2 ετών)
Κατανοεί χωρικές έννοιες (π.χ. πάνω, μέσα)
Κατανοεί αντωνυμίες (π.χ. εγώ, εσύ, αυτός)
Κατανοεί επίθετα (π.χ. μεγάλος, χαρούμενος)
Ο λόγος του γίνεται καταληπτός από τους ξένους σε ποσοστό 80%
Κατανοεί τις ποσοτικές έννοιες (ένα ή όλα)
Ζητάει τουαλέτα λεκτικά
Αναζητά αντικείμενα κατονομάζοντάς τα
Αναγνωρίζει αρκετά μέρη του σώματος
Ρωτάει ερωτήσεις με μία ή δύο λέξεις
Χρησιμοποιεί προτάσεις 4 έως 5 λέξεων
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 500ων λέξεων
Κατανοεί λεξιλόγιο τουλάχιστον 500ων – 900ων λέξεων
Χρησιμοποιεί τα φωνήματα /μ/, /π/, /μπ/, /τ/, /ντ/, /κ/, /γκ/, /φ/, /β/, /χ/
Κάνει χρήση απλών ερωτήσεων
Κάνει χρήση αντωνυμιών (εγώ, εσύ κτλ.)
Χρησιμοποιεί σταθερά φράσεις 2-3 λέξεων
Χρησιμοποιεί χρωματισμό της φωνής κατάλληλο για να κάνει ερώτηση
Χρησιμοποιεί πληθυντικό αριθμό

3-4 ετών

Κάνει κατηγοριοποίηση (τι ανήκει σε ποια κατηγορία π.χ. φαγητά, ρούχα κ.α.)
Αναγνωρίζει τα χρώματα
Χρησιμοποιεί τους περισσότερους ήχους (φωνήματα) εκτός από το /ξ/, /ρ/Χρησιμοποιεί συμφωνικά συμπλέγματα
Είναι ικανό να εξηγήσει την χρήση αντικειμένων (π.χ. «τι κάνουμε με το πιρούνι;»… «τρώμε»)
Διασκεδάζει με την γλώσσα (π.χ. με αστεία)
Χρησιμοποιεί τον λόγο για να εκφράσει ιδέες ή συναισθήματα
Χρησιμοποιεί χρόνους
Απαντάει σε ερωτήσεις λογικής σκέψης (π.χ. τι κάνουμε όταν πεινάμε;)
Μπορεί να επαναλάβει μια πρόταση εάν του ζητηθεί
Ακολουθεί διπλές ή τριπλές εντολές
Ρωτάει και απαντάει απλές ερωτήσεις
Χρησιμοποιεί προτάσεις με 5 έως 7 λέξεις
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 1.200-1.500 λέξεων μέχρι 4 ετών
Το αντιληπτικό του λεξιλόγιο (κατανόηση) συμπεριλαμβάνει 1.800 – 2.000 λέξεις
Ο λόγος του είναι κατά 90% καταληπτός από τους ξένους
Αρθρώνει πλέον τα συμφωνικά συμπλέγματα
Βάζει 2 γεγονότα σε χρονολογική σειρά (τι έγινε πριν, τι μετά, αίτιο – αποτέλεσμα)
Χρησιμοποιεί γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες

4-5 ετών

Κατανοεί πιο σύνθετες χωρικές έννοιες (πίσω από, δίπλα σε, ανάμεσα)
Κατανοεί σύνθετες ερωτήσεις
Η ομιλία του είναι καθαρή αλλά ακόμη μπορεί να κάνει λαθάκια σε πολυσύλλαβες λέξεις (π.χ. ιπποπόταμος)
Μπορεί να δώσει οδηγίες σε κάποιον άλλον (π.χ. να εξηγήσει πως ζωγραφίζουμε κάτι)
Μπορεί να εξηγήσει λέξεις. Να αποδώσει το νόημά τους
Μπορεί να σκεφτεί και να πει λέξεις που ανήκουν σε μια κατηγορία (π.χ. ρούχα, μέσα μεταφοράς, ζώα)
Κατανοεί και απαντάει ερωτήσεις που εισάγονται με το «γιατί»
Κατανοεί ποσοτικές έννοιες μέχρι το 3
Αναγνωρίζει 3-4 χρώματα
Μετρά μέχρι το 10 με την σειράΈχει αντιληπτικό λεξιλόγιο (κατανοεί) 2.500 – 3.000 λέξεις

Συγκεντρώνεται να ακούσει μικρές ιστορίες, παραμύθια
Χρησιμοποιεί προτάσεις των 6 έως 8 λέξεων
Χρησιμοποιεί εκφραστικό λεξιλόγιο τουλάχιστον 2.000 λέξεων
Του αρέσουν τα τραγουδάκια

5-6 ετών

Κατανοεί χρονικές έννοιες (τι συμβαίνει στην αρχή, μέση, τέλος μίας ιστορίας)
Ακολουθεί τριπλές εντολές
Εντοπίζει ομοιοκαταληξία
Ακολουθεί διάλογο και κάνει έναρξη θέματος
Χρησιμοποιεί προτάσεις 8 λέξεων
Χρησιμοποιεί δευτερεύουσες και σύνθετες προτάσεις, κάνει χρήση συνδέσμων
Περιγράφει αντικείμενα
Χρησιμοποιεί την φαντασία για να φτιάξει ιστορίες
Χρησιμοποιεί κατάλληλα παρελθοντικούς και χρόνους και μέλλοντα
Ονομάζει αντίθετα
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο (κατανοεί) 13.000 λέξεις
Μετρά μέχρι το 30 με την σειρά
Ονομάζει τις μέρες της εβδομάδας με την σειρά

Στάδια εξέλιξης της αδρής και λεπτής κινητικότητας

0-6 μηνών

Φέρνει το στόμα του στην πηγή του ερεθίσματος (π.χ. μητρικό στήθος)
Φέρνει το παιχνίδι του στο στόμα
Κρατάει παρατεταμένα με δύναμη την κουδουνίστρα
Στηρίζει τον κορμό του όταν το κρατάνε.
Μπορεί να σταθεί σε καθιστή θέση για λίγο με υποστήριξη ( στους 3-5 μήνες)
Προσπαθεί να πιάσει και να κρατήσει αντικείμενα
Είναι ικανό να στηρίζει το βάρος του στους αγκώνες

6-9 μηνών

Μπορεί να σταθεί καθιστό
Φέρνει τα ποδαράκια του στο στόμα
Πιάνει τα ποδαράκια του
Ικανό να στρέφει τον κορμό ανεξάρτητα
Στηρίζεται στα έπιπλα για να σηκωθεί
Πιάνει μικρά αντικείμενα με αντίχειρα και δάχτυλα
Έχει αναπτύξει προστατευτικό αντανακλαστικό κατά την πτώση προς τα εμπρός
Μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χέρι στο άλλο
Αφήνει το παιχνίδι που κρατάει όταν του δίνουν άλλο
Μεταφέρεται από ύπτια σε καθιστή θέση ανεξάρτητα

10-12 μηνών

Μπουσουλάει
Μπορεί και κάθεται σε διάφορες θέσεις
Στέκεται υποστηριζόμενο σε έπιπλα
Μεταφέρεται στον χώρο γυρνώντας το σώμα του με πρόθεση προς συγκεκριμένη κατεύθυνση
Μπορεί να κρατήσει μικρά αντικείμενα με αντίχειρα και δείκτη
Δείχνει απομονώνοντας τον δείκτη
Περπατάει υποστηριζόμενο από το ένα χέρι.

13-18 μηνών

Κάνει μίμηση γραφής σχηματίζοντας μουτζούρες
Φτιάχνει πύργο από δυο έως πέντε τουβλάκια
Ικανό να πιέζει αντικείμενα
Απολαμβάνει τις κινητικές δραστηριότητες και του αρέσει να σέρνει τα παιχνίδια
Πετάει κάτω αλλά και μαζεύει αντικείμενα
Μέχρι 18 μηνών περπατάει πλέον χωρίς υποστήριξη
Του αρέσει να σκαρφαλώνει
Μπορεί και κάθεται στην παιδική καρέκλα
Ανεβαίνει σκάλα μπουσουλώντας
Κρατάει μαρκαδόρο με παλαμιαία σύλληψη

19-24 μηνών

Ικανό να σπρώχνει καροτσάκι στο ύψος του
Τρέχει
Κάνει βαθύ κάθισμα για να παίξει
Ανεβαίνει σκάλες χωρίς εναλλαγή ποδιών
Πηδάει με τα δυο πόδια
Σκίζει χαρτί με ψαλίδι
Περνάει σε σκοινί δυο ή τρεις χάντρες
Κατεβαίνει σκάλες καθιστό

2-3 ετών

Τρέχει με όλο του το πέλμα πατώντας σταθερά στο έδαφος
Ικανό να πηδήξει εμπόδια
Πετάει μπάλα από όρθια θέση
Πιάνει μπάλα με τα χέρια σε έκταση
Ανεβάζει και κατεβάζει το παντελόνι του
Κάνει πετάλι σε τρίκυκλο
Ανεβαίνει και κατεβαίνει σκάλες εναλλάσοντας τα πόδια του
Κάνει κουνια και σκαρφαλώνει
Κάνει κουτσό
Ισορροπεί σε ένα πόδι για 10 δεύτερα
Κάνει κατασκευές με τουβλάκια είτε σε οριζόντιο είτε σε κάθετο επίπεδο
Σχεδιάζει κύκλο και σταυρό

4-5 ετών

Τρέχει χοροπηδώντας
Ικανό να κάνει τρεις κοιλιακούς
Σχεδιάζει τετράγωνο
Κόβει γύρω-γύρω κύκλο και τετράγωνο
Κατακτά την τριποδική λαβή του μολυβιού
Ενώνει αντίχειρα με όλα τα δάκτυλα ξεχωριστά
Χρωματίζει ανάμεσα σε δυο κάθετες γραμμές

6-7 ετών

Ισορροπεί και διατηρεί ρυθμό εναλλάσσοντας χέρια πόδια
Ικανό να τρέξει χοροπηδώντας για τρία μέτρα
Κάνει κουτσό έξι μέτρα χωρίς να χάσει την ισορροπία του
Ικανό να κάνει πέντε κοιλιακούς
Πετάει και πιάνει μικρή μπάλα με άνεση

Στάδια εξέλιξης της Αυτονομίας

0-6 μηνών

Ικανό να ρουφάει
Κάνει ήχους όταν ρουφάει
Ικανό να κινήσει την γλώσσα του πάνω-κάτω , μέσα και έξω
Ανοίγει το στόμα για φαγητό ( 3-5 μηνών)
Βγάζει αντανακλαστικά την γλώσσα έξω όταν η τροφός τραβάει το κουτάλι κατά το τάισμα με αποτέλεσμα να του φεύγει έξω το φαγητό
Ξεκινάει να τρώει δημητριακά, χυμούς και φρούτα (στους 3-5 μήνες)

6-9 μηνών

Ικανό να πιει με αργό ρυθμό από ποτηράκι αλλά δεν μπορεί ακόμη να συγκρατήσει την ροή του υγρού με την γλώσσα του
Κινεί εκούσια τα σαγόνια του πάνω κάτω
Το άνω χείλος κινείται προς το κουτάλι απαλά στο τάισμα
Σηκώνει το μικρή κούπα από την λαβή
Τρώει δημητριακά σε ξηρή μορφή , κρέας, λαχανικά και φρούτα με τα χέρια
Κρατάει, δαγκώνει και μασάει φαγητό

10-12 μηνών

Πίνει καλύτερα από ποτηράκι
Του αρέσουν συγκεκριμένα φαγητά
Βγάζει κάλτσες και παπούτσια
Συνεργάζεται κατά την ένδυση, απόδυση
Δεν του τρέχουν πια τα σάλια του

13-18 μηνών

Πίνει άνετα πλέον από το ποτηράκι με μικρές γουλιές χωρίς να πνίγεται
Ξεκινάει να τρώει μόνο του με το κουτάλι
Μασάει καλά τα περισσότερα φαγητά
Βουρτσίζει τα δόντια με βοήθεια
Χτενίζει τα μαλλιά του
Βάζει κάλτσες
Δείχνει το παντελόνι του αν λερωθεί
Κινείται στο σπίτι
Ανοίγει φερμουάρ

19 - 24 μηνών

Πίνει από καλαμάκι
Έχει έλεγχο του χείλους όταν απομακρύνεται το ποτηράκι
Ικανό να πιει …. χωρίς να σταματήσει
Αντιλαμβάνεται αν βραχεί και το επικοινωνεί
Χρησιμοποιεί το κουτάλι για να φάει χωρίς πια να λερώνεται τόσο πολύ
Επικοινωνεί την ανάγκη του για τουαλέτα είτε λεκτικά είτε με χειρονομίες

2-3 ετών

Σκουπίζει τα χέρια και το πρόσωπό του
Επιλέγει τα παιχνίδια που του αρέσουν
Αναγνωρίζει τα ονόματα των συγγενικών του προσώπων
Ζητάει βοήθεια όταν χρειάζεται κάτι
Εκτελεί καθημερινές ρουτίνες
Ικανό να δείξει τα μέρη του σώματος εάν του ζητηθεί
Κρατάει με παλαμιαία σύλληψη τις μπογιές
Ικανό να ξεκουμπώσει μεγάλα κουμπιά
Στεγνώνει τα χέρια στην πετσέτα
Βάζει τα παπούτσια του , χωρίς ακόμη να μπορεί να δέσει τα κορδόνια του
Ικανό να ξεντυθεί μόνο του μέχρι τους 36 μήνες
Ξεκουμπώνει τα δικά του μπροστινά κουμπιά μέχρι τους 36 μήνες
Ικανό να χύσει υγρό σε άλλο δοχείο από μισογεμάτο δοχείο
Μπορεί να χρησιμοποιήσει το ψαλίδι

4-5 ετών

Μπορεί να βάλει ζώνη στο αυτοκίνητο ανεξάρτητο
Κλείνει το φερμουάρ του μπουφάν του
Λύνει τα κορδόνια του
Πηγαίνει μόνο του όταν αισθανθεί ότι χρειάζεται τουαλέτα
Ντύνεται και γδύνεται ανεξάρτητα , χρειάζεται βοήθεια μόνο για να λύσει κάτι στην πλάτη του
Χτενίζει αποτελεσματικά τα μαλλιά του
Ικανό να χρησιμοποιήσει το μαχαίρι για να αλείψει στο ψωμί

6-7 ετών

Ικανό να ετοιμάσει μόνο του το κολατσιό του
Στρώνει και μαζεύει το τραπέζι
Κάνει κόμπο στα κορδόνια του
Ικανό να επιλέξει κατάλληλα ρούχα με βάση την εποχή
Ικανό να κάνει μπάνιο αυτόνομα
Προγραμματίζει να πάει στην τουαλέτα πριν ξεκινήσει μια δραστηριότητα

Τα στάδια ανάπτυξης του παιχνιδιού

0-6 μηνών

Εξετάζει τους ενήλικες.
Κρατά αντικείμενα και τα φέρνει στο στόμα του.
Παίζει μόνο του με παιχνίδια (κουδουνίστρες, δονούμενα παιχνίδια ή παιχνίδια με έντονα χρώματα και φωτάκια), κρατώντας τα με τα δύο του χεράκια.

6-12 μηνών

Εξερευνά αντικείμενα μέσω του στόματος και των χεριών
Εξερευνά τα αντικείμενα μόνο του
Κοιτάζει και μιμείται τους ενήλικες
Διασκεδάζει παίζοντας με τη μαμά και τον μπαμπά και μπορεί να κλάψει όταν παύει το παιχνίδι
Αντιγράφει κινήσεις, για παράδειγμα πτώση αντικειμένων
Του αρέσουν παιχνίδια που είναι απλά
Παίζει με το είδωλό του στον καθρέφτη

12-18 μηνών

Μαθαίνει μέσω της δοκιμής και του λάθους, για παράδειγμα χτυπά μεταξύ τους δύο αντικείμενα και ανακαλύπτει τον ήχο που κάνουν.
Επαναλαμβάνει ενέργειες που του προσφέρουν απόλαυση (π.χ. παλαμάκια).
Παρατηρεί άλλα παιδιά που παίζουν.
Παίζει και «μιλάει» μόνο του.
Παίζει κατά τη διάρκεια του φαγητού και δοκιμάζει την αντίδραση των γονιών του.

18 μηνών-2 ετών

Μιμείται τους γονείς του, τα αδέρφια του ή άλλα παιδάκια.
Ενθουσιάζεται με την παρέα άλλων παιδιών, αλλά δεν ενώνει το παιχνίδι του με αυτά.
Του αρέσουν παιχνίδια με επαναλαμβανόμενες ενέργειες (π.χ. τοποθέτηση κύβων ή τουβλάκια το ένα πάνω στο άλλο, τοποθέτηση αντικειμένων μέσα ή έξω από κουτιά, ζωγράφισμα σε πολλές σελίδες).

2-3 ετών

Χρησιμοποιεί στο παιχνίδι του αντικείμενα, τα οποία προσποιείται πως είναι κάτι άλλο (π.χ. ένα ραβδί σαν ξίφος, ένα ξύλο σαν άλογο).
Παίζει παράλληλα με άλλα παιδιά.
Καταλαβαίνει τι σημαίνει «δικό μου, δικό σου».
Ένα μεγάλο μέρος του παιχνιδιού του πηγάζει από τα παραμύθια.

3-4 ετών

Περιμένει τη σειρά του κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού.
Συνεργάζεται με άλλα παιδάκια.
Παρουσιάζει αυξημένη εφευρετικότητα κατά τη διάρκεια φανταστικού παιχνιδιού (π.χ. μαγειρεύει για τις κούκλες ή κάνει πως ταξιδεύει με τους πειρατές ενός πλοίου).
Παίζει «μαμά» και «μπαμπά».
Αναγνωρίζει σχήματα και χρώματα.

4-6 ετών

Επιδιώκει να ευχαριστεί τους φίλους του.
Θέλει να κάνει ότι και οι φίλοι του.
Συμμορφώνεται πιο πρόθυμα με τους κανόνες ενός παιχνιδιού.
Του αρέσουν τα παιχνίδια που εμπεριέχουν χορό, τραγούδι, υποκριτική.
Του αρέσουν επιτραπέζια παιχνίδια.